1. DPF i rozwiązania konstrukcyjne zastosowane w jego budowie.
Wraz z nadejściem września 2017 prawnie zabroniono usuwania filtrów cząstek stałych w samochodach, które fabrycznie były w wymieniony filtr wyposażone. Co prawda nie wszyscy przyjęli tę informację z entuzjazmem, ponieważ filtr cząstek stałych, bez względu na to, czy jest to suchy DPF, czy mokry FAP, niesie za sobą konieczność wkalkulowania w eksploatację samochodu kolejnego elementu eksploatacyjnego – bo niestety filtry te, jak wszystkie inne się zapychają.
2. DPF w samochodzie
Wśród całej gamy najróżniejszych filtrów w samochodzie, których niepodważalnej przydatności nie da się zaprzeczyć, stosunkowo niedawno, biorąc pod uwagę historię motoryzacji, pojawił się taki, którego nikt nie lubi. Głównie ze względu na fakt jak ważną, trudną i przydatną pracą się trudni. Mowa oczywiście o najszlachetniejszym z filtrów, nieocenionym i niedocenionym filtrze cząstek stałych – filtrze FAP/DPF. Jakie miejsce zajmuje, skąd się wziął i jakie zadanie ma DPF w samochodzie.
Czyszczenie filtra cząstek stałych w maszynie do regeneracji DPF FAP i katalizatorów
3. Filtr, filtrowi nierówny
Dlaczego najszlachetniejszy? Ponieważ filtr DPF jest zbudowany między innymi z platyny, co tłumaczy jego wysoką cenę. W porównaniu do półprzepuszczalnych papierowych albo syntetycznych błonek pełniących funkcję filtrów w samochodzie DPF to prawdziwy gigant. Znaleźć go można w układzie wydechowym, pomiędzy reaktorami katalitycznymi – utleniającym i SCR. Zbudowany jest z metalowej, odpornej na wysoką temperaturę obudowy i ceramicznego wkładu filtrującego. Wkład ten przyjmuje formę jednostronnie zaślepionych kanalików, zbudowanych z węglika krzemu. Dzięki zaślepianiu wlotów lub wylotów kanalików niemożliwy jest swobodny przepływ przez filtr i spaliny przetłaczane są przez porowate ścianki kanalików. Ponieważ średnica cząstek stałych zatrzymywanych przez pory węglika krzemu nie spada poniżej 0,09 mikrometra, można powiedzieć, że skuteczność filtra DPF jest w zasadzie stuprocentowa (a przynajmniej tak długo, póki filtr nie utraci swoich właściwości). Dodatkowo w ścianki wbudowane są cząsteczki wspomnianej platyny i tlenku ceru (czasem również glinu (III)), co sprawia, że DPF posiada również właściwości katalityczne i wychwytuje tlenki, niespalone węglowodory i ułatwia pracę SCR.
Filtr DPF FAP podczas regeneracji
4. Budowa DPF
Filtr DPF instalowany jest w samochodzie zazwyczaj zaraz za kolektorem, ponieważ jak najwyższa temperatura spalin wpadających do filtra jest jak najbardziej pożądana – z jakiego powodu, wrócimy przy zagadnieniu regeneracji filtrów DPF. Zbudowany jest w sposób taki, by spalinom zapewnić jak najdłuższą drogę od dolotu do wylotu z filtra. Mianowicie wygląda to tak, że kanalik, którym do filtra trafiają spaliny, ma zaślepiony wylot. Z kolei kanalik, którym mogą wydostać się z filtra za zaślepiony wlot. Spaliny przetłaczane są przez ściany kanalików, które zbudowane są z węglika krzemu. Nie ma w zasadzie różnicy w budowie samego filtra pomiędzy mokrą i suchą wersją filtra cząstek stałych. Znaczącą różnicą pomiędzy suchym i mokrym DPF-em jest natomiast w regeneracji pasywnej, czyli w wypalaniu DPF-a.
5. Dopalanie sadzy
Pierwsze filtry cząstek stałych instalowane były stosunkowo daleko od silnika, co sprawiało, że trafiające do DPF spaliny były relatywnie bardzo wychłodzone. Odporność na wysoką temperaturę, zastosowanie ceramiki i inne rozwiązania nie wymagały chłodnych spalin, co więcej proces czyszczenia DPF, odbywający się automatycznie (prawie), potrzebował ich w naprawdę wysokiej temperaturze. Powinno na to być zwrócona uwaga, jednak aspekt ten został pominięty a ze skutkami tego niedopatrzenia, niektórzy kierowcy borykają się do dziś. Co to oznacza? Aby dopalić sadzę, która jeszcze niedawno była naszym paliwem, potrzebna jest wysoka temperatura. Osiągnięcie jej na poziomie 600 stopni Celsjusza możliwe jest tylko dzięki specjalnej procedurze inicjowanej przez sterownik silnika na podstawie danych z czujników w układzie wydechowym. Przeprowadzana jest w trzech etapach: rozgrzewanie, dopalanie, wygaszanie. W pierwszym, kierowca ma za zadanie osiągnąć pułap około 3-4 tysięcy obrotów na minutę i utrzymywać go do momentu osiągnięcia temperatury potrzebnej do rozpoczęcia wypalania. Sytuacja taka możliwa jest dzięki dodatkowemu wtryskowi paliwa, realizowanemu w cyklu pracy tłoka w czasie czwartego suwu – suwu wydechu. Silnik wysokoprężny do spalenia oleju napędowego potrzebuje prócz temperatury, również wysokiego ciśnienia – z tego też powodu, przy otwartym zaworze, nie dochodzi do spalenia oleju w komorze, tylko wraz ze spalinami wędruje on do wydechu. Poza komorowe spalanie oleju napędowego skutkuje intensywnym wzrostem temperatury w niechłodzonym niczym filtrze DPF. Jeśli uda się utrzymać kierowcy wysokie obroty przez około 15 minut zazwyczaj można dopalić sadzę w DPF-ie do końca. Warto tu zaznaczyć, że pozwala to na usunięcie z filtra nagromadzonej sadzy, a nie wszystkich znajdujących się tam zanieczyszczeń.
.Montaż filtra DPF przed czyszczeniem
6. Regeneracja filtra
Aby pozbyć się z filtra zakumulowanych zanieczyszczeń, sterownik silnika posiada zaprogramowane odpowiednie procedury, które uruchamia na podstawie odczytów z czujników. Polega to na wykonaniu przez Common Rail dodatkowego wtrysku w fazie suwu wydechu. To powoduje, że stopień sprężenia w silniku jest zbyt niski, by doszło do samozapłonu i olej napędowy spala się w DPF-ie, co powoduje wzrost temperatury w środowisku filtra i utlenianie sadzy zebranej w kanalikach. I teraz wracamy do różnicy pomiędzy mokrym a suchym filtrem cząsteczek stałych. W silnikach francuskiej grupy PSA wykorzystywany jest FAP, czyli filtre a particule, a nie DPF, czyli diesel particule filter. Różnica jest taka, że w układach FAP dodatkowo wykorzystuje się wzbogacanie chemiczne paliwa w postaci tajemniczego Eolyssu. Jest to roztwór tlenku ceru zwany ceryną. Wtryskiwany bezpośrednio do zbiornika z paliwem, sprawia, że temperaturę w wypalaniu FAP można obniżyć w stosunku do filtra DPF o przeszło 200 stopni. Zmniejsza to ryzyko uszkodzenia konstrukcji DPF-a i przypadkowego wywołania pożaru samochodu. Wypalanie filtra DPF skutkuje co prawda przywróceniem części sprawności, jednak, po pierwsze nie jest ono skuteczne w więcej niż 70-80%, a po drugie podczas takiego przepalania, nie wszystkie substancje zatrzymane na ściankach z węglika krzemu udaje się utlenić do stopnia i rozmiarów umożliwiających uwolnienie ich z filtra. Zbierające się w ten sposób popioły, akumulowane konsekwentnie doprowadzą do zatkania filtra i niestety w tym wypadku nie uda się tego problemu rozwiązać półśrodkami w postaci dodatków w paliwa, czy płuczki ultradźwiękowej.
Skąd popiół w filtrze?
W wyniku utleniania się węgla powstaje para wodna i dwutlenek węgla – obojętne związki, które bez większego problemu wydostają się przez porowate ścianki filtra na zewnątrz. Jednak nie tylko sadza spalana jest wewnątrz filtra. Prócz tego w wysokiej temperaturze w procesie utleniania, tworzą się popiołu substancji takich jak właśnie tlenek ceru (charakterystyczny brązowy osad, najbardziej typowy w mokrych FAP-ach), tlenki siarki czy metali, których niestety nie da się ani wypalić, ani pozbyć się w inny sposób bez demontażu filtra. Nawet wtedy jednak, bez większego problemu za dziesiątą część ceny nowego, można zregenerować filtr cząstek stałych. Jednak z racji tego, że sporo zakładów zajmuje się w ramach procesu regeneracji DPF czynnościami powszechnie uznanymi za nieakceptowalne. Doskonałym przykładem jest wypalanie DPF w piecu, gdzie jak już dobrze wszyscy wiemy, podobna praktyka jest nieskuteczna, a dodatkowo może doprowadzić do stopienia się katalitycznych dodatków, zatkanie porów i zniszczenie ceramicznego wkładu filtra. Dlatego też polecam korzystanie jedynie z zakładów, które posiadają odpowiedni do tego sprzęt i wystawiają gwarancję.
Zapchany filtr DPF przed regeneracją
Żywotność DPF-a
Aby odzyskać 99% sprawności zużytego filtra DPF należy poddać go specjalnej regeneracji, w specjalnie do tego przygotowanych maszynach. Bardzo serdecznie przestrzegamy przed naruszaniem konstrukcji DPF-a, wyżarzanie go w piecach i tym podobne. Nie brakuje podobnych ofert na rynku, jednak z rzetelną regeneracją nie mają one wiele wspólnego. Wysoka temperatura pieca, w którym DPF-y są czyszczone, może doprowadzić do uszkodzenia metali szlachetnych, rozpuszczenia i osadzenia na ściankach kanalików tlenku ceru i zmniejszenia funkcjonalności filtra. Poza tym konieczne jest w tej metodzie naruszenie integralności konstrukcji filtra, a więc w następstwie jego spawanie, a miejsca, w których znaczenie ma czynnik ludzki, bardzo często pozostawiają wiele do życzenia, jeśli chodzi o jakość wykonania. Niestety, niewiele jest w Polsce firm, które z właściwą takiemu skrupulatnemu zadaniu pieczołowitością, oddają się swoim obowiązkom. Poza tym maszyny służące do czyszczenia filtrów cząstek stałych są bardzo drogie i chronione prawem patentowym – a na takie z kolei wiele polskich firm zwyczajnie nie może sobie pozwolić.
Katalizatory
Katalizatory są nierozerwalnie związane z konstrukcją układu wydechowego w nowoczesnych dieslach. Ponieważ nie ma możliwości, aby filtr cząstek stałych, przy zachowaniu wysokiej skuteczności w wykonywanej pracy cechował się również wysoką wydajnością w pracy katalitycznej, zadanie to pełnią reaktory katalityczne popularnie zwane katalizatorami. Budowa katalizatora jest bardzo podobna do budowy filtra DPF, ponieważ katalizatory również cechują się strukturą plastra miodu która uniemożliwia swobodny przepływ spalin i wymusza tłoczenie ich przez reaktywne porowate kanaliki wewnątrz swojej konstrukcji. Współczesne katalizatory (zwłaszcza TWC - three way catalyst) coraz częściej dzielone są na układy reaktorów, co pozwala na odciążanie poszczególnych segmentów, poprzez maksymalną ich specjalizację. Dobrym przykładem jest układ katalizatorów w nowoczesnych dieslach - osobno instalowane są oksydacyjne i osobno katalizatory SCR. Funkcje reaktywnej powłoki w katalizatorach pełnią związki ceru, cyrkon oraz metale szlachetne.
Magdalena Serafin
Redaktor działu redukcji emisji spalin
Wysoko wykwalifikowana specjalistka z zakresu rozwiązań stosowanych w układach redukcji emisji spalin w samochodach z silnikiem diesla. Miłośniczka sportów motorowych i kuchni śródziemnomorskiej. Turystka górska. Autorka wielu opracowań na temat budowy i działania filtrów cząstek stałych DPF FAP i katalizatorów, również układu SCR.
Magdalena Serafin
05 lutego 2018
Czas przeczytania tekstu:
8 minut
Oceń: / Aktualna ocena:
5
Komentarze
Ciekawski
2019-08-23 08:22:55
A jak się wypala DPF w samochodzie, to nie dojdzie o rozbiegania silnika?
doCiekawski
2019-08-26 15:20:29
Jak będziesz postępował według wytycznych to nie dojdzie do rozbiegania silnika. Wypalanie DPF to nic groźnego i przedłuża działanie filtra, nie ma co się obawiać
Ciekawski
2019-08-28 11:35:58
Dzięki za odpowiedzieć, bo nie powiem, ale zacząłem się już powoli martwić :)
Eugeniusz
2019-11-04 12:19:03
U mnie, ford grand c-max 2.0 140 KM, 2012r. wypalanie w trasie następuje co około 150 km. Czy to objaw zapchanego filtra i czas już na regenerację?
Wojciech
2020-03-05 14:11:32
Nowy filtr dpf też jest rozwiązaniem, ale dopóki wypalanie sobie radzi, usuwając 70% zanieczyszczeń, stosuję tą opcję.
DEXTER
2020-04-16 10:10:44
Bardzo ciekawy artykuł gdzie gołym okiem widoczna jest olbrzymia wiedza w omawianym zagadnieniu i tu zasłużone wielkie brawa . Niemniej jednak zabrakło mi informacji na temat środków chemicznych stosowanych do czyszczenia filtrów cząstek stałych. Na rynku oferowana jest cala masa preparatów, które zdaniem producentów są niesamowicie skuteczne i bezpieczne dla DPF/FAP !!! Tu nasuwa się pytanie czy te cudowne środki do czyszczenia faktycznie potrafią usunąć zanieczyszczenia i czy są bezpieczne dla powłoki katalitycznej ? Obawiam się że nie jest z tym już tak cudownie ?
Arni
2022-07-28 12:55:06
Bardzo się ciesze, że przeczytałem ten artykuł. Dobrze wiedzieć, dlaczego powinno się czyścić DPF i wgl jak wygląda jego budowa !
Alan
2022-07-28 12:58:40
Ja próbowałem sam wypalać dpf, ale nie było to skuteczne i ostatecznie oddałem go do czyszczenia w serwisie.
Lulek999
2022-07-28 13:00:51
Super się czyta, ale czy będzie coś dodatkowo o środkach czyszczących???
Jóźwik
2022-07-28 13:01:35
Szczegółowo opisane, fajnie bo trzeba wiedzieć, że filtr czy katalizator spełnia ważne zadanie w naszym samochodzie.
Michał
2023-01-24 10:43:44
Filtr DPF/FAP składa się z ceramicznego lub metalowego korpusu, w którym znajduje się wkład filtracyjny. Wkład filtracyjny składa się z warstwy filtra zrobionego z materiału ceramicznego lub metalowego, który skutecznie pochłania cząstki stałe z wydechu. Katalizator samochodowy jest skonstruowany z ceramicznej lub metalowej podstawy, na której znajdują się specjalne katalizatory (np. platyna, pallad, rod). Te składniki chemiczne przekształcają szkodliwe substancje zawarte w spalinach, takie jak tlenki azotu (NOx) i tlenki węgla (CO) w bezpieczniejsze substancje, takie jak azot (N2) i woda (H2O).
Ta strona używa cookie i innych technologii. Korzystając z niej wyrażasz zgodę na ich używanie, zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki. ×
Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na używanie cookie, zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki. Korzystanie z naszego serwisu internetowego bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zapisane w pamięci urządzenia. Więcej informacji można znaleźć w naszej Polityce prywatności.RODO
Komentarze
A jak się wypala DPF w samochodzie, to nie dojdzie o rozbiegania silnika?
Jak będziesz postępował według wytycznych to nie dojdzie do rozbiegania silnika. Wypalanie DPF to nic groźnego i przedłuża działanie filtra, nie ma co się obawiać
Dzięki za odpowiedzieć, bo nie powiem, ale zacząłem się już powoli martwić :)
U mnie, ford grand c-max 2.0 140 KM, 2012r. wypalanie w trasie następuje co około 150 km. Czy to objaw zapchanego filtra i czas już na regenerację?
Nowy filtr dpf też jest rozwiązaniem, ale dopóki wypalanie sobie radzi, usuwając 70% zanieczyszczeń, stosuję tą opcję.
Bardzo ciekawy artykuł gdzie gołym okiem widoczna jest olbrzymia wiedza w omawianym zagadnieniu i tu zasłużone wielkie brawa . Niemniej jednak zabrakło mi informacji na temat środków chemicznych stosowanych do czyszczenia filtrów cząstek stałych. Na rynku oferowana jest cala masa preparatów, które zdaniem producentów są niesamowicie skuteczne i bezpieczne dla DPF/FAP !!! Tu nasuwa się pytanie czy te cudowne środki do czyszczenia faktycznie potrafią usunąć zanieczyszczenia i czy są bezpieczne dla powłoki katalitycznej ? Obawiam się że nie jest z tym już tak cudownie ?
Bardzo się ciesze, że przeczytałem ten artykuł. Dobrze wiedzieć, dlaczego powinno się czyścić DPF i wgl jak wygląda jego budowa !
Ja próbowałem sam wypalać dpf, ale nie było to skuteczne i ostatecznie oddałem go do czyszczenia w serwisie.
Super się czyta, ale czy będzie coś dodatkowo o środkach czyszczących???
Szczegółowo opisane, fajnie bo trzeba wiedzieć, że filtr czy katalizator spełnia ważne zadanie w naszym samochodzie.
Filtr DPF/FAP składa się z ceramicznego lub metalowego korpusu, w którym znajduje się wkład filtracyjny. Wkład filtracyjny składa się z warstwy filtra zrobionego z materiału ceramicznego lub metalowego, który skutecznie pochłania cząstki stałe z wydechu. Katalizator samochodowy jest skonstruowany z ceramicznej lub metalowej podstawy, na której znajdują się specjalne katalizatory (np. platyna, pallad, rod). Te składniki chemiczne przekształcają szkodliwe substancje zawarte w spalinach, takie jak tlenki azotu (NOx) i tlenki węgla (CO) w bezpieczniejsze substancje, takie jak azot (N2) i woda (H2O).